Ålesundskomponisten Marius Moaritz Ulfrstads (1890-1968) Klaverkonsert står frem i ettertiden som et av hans aller beste verk, en kvalitet som også den anerkjente tyske dirigenten Herbert von Karajan lot seg imponere av. Det resulterte i at verket ble fremført en rekke ganger på 1930-tallet, både i Norge, Tyskland og Sverige, med den norske pianisten Laila Aavatsmark som solist og med bl.a. Karajan som dirigent. Vi i Ålesund Symfoniorkester håper at vår fremførelse av dette unike verket er med og bidrar til å løfte frem en glemt og skjult perle til vår norske klaverkonserttradisjon.

Ludvig Irgens-Jensen vart fødd i Kristiania (Oslo) 13. April 1894 og døde 11.april 1969 på ein tur til Italia. Mange norske komponistar
har vore sterkt knytt til folkemusikken og har søkt ein nasjonal musikalsk identitet. Irgens-Jensen derimot kan beskrivast som europear, med fokus på form og på dei musikalske elementa sin eigenverdi. Han tok inn sterke impulsar frå tysk og fransk kultur, m.a. ved lengre opphald i Berlin og Paris. Han studerte klaver, men søkte seg aldri til komposisjonsutdanning ved eit konservatorium. Likevel vart han rekna som ein av dei mest kunnige blant sine komponistkollegaer. Han kan skildrast som humanisten og filosofen med eit sterkt heilskapssyn på kunst. Problemstillingar kring mennesket sin eksistens går som ein raud tråd gjennom livsverket hans. Han skreiv også lyrikk, og var ein dyktig teiknar og akvarellmålar. Venene hans fortel om eit stillferdig og klokt menneske med sterk empati. Han var oppteken av naturen og friluftsliv, og klatra ofte i Noregs høgste fjelltoppar i Jotunheimen.
I mykje av musikken hans finnast eit karakteristisk elegisk melankoli. Han var ein kjenslevar lyrikar, men samstundes skeptikar og
rasjonalist: ”Det finnes ikke snarveier i kunsten”, uttrykte han. På eit spørsmål om kven han såg opp til av tidlegare komponistar svara
han ”Jeg har mine helter Bach og Palestrina, Chopin og Brahms, alle som har laget det betydelige.” På spørsmål om sin estetiske ståstad
svara han ofte at han delte Carl Nielsen (1865-1931) sine synspunkt om ”formens strenghet og de musikalske elementers egenverdi”.
Han søkte ein allmenn og klassisk kunst, ikkje sprunge ut av ei ”individualistisk åndsform”, men ut frå ein mentalitet som hos Johann Sebastian Bach (1685-1750) ”hvor ydmyghet og trangen til å tjene var dype realiteter”. Som ung vart han sett på som ein av
modernistane, saman med t.d. Fartein Valen (1887-1952), Pauline Hall (1890-1969) og Harald Sæverud (1897-1992). Seinare vart han
av enkelte rekna som konservativ klassikar.

Irgens-Jensen: Canto d’omaggio (1950)
Oslo feiret sitt 900-års byjubileum i 1950, og i konkurransen om musikk til åpningen av Rådhuset ble Irgens-Jensens vinner med Canto d’omaggio foran Eivind Grovens Hjalarljod og Karl Andersens Allegro festivo e canto solenne norvegese. Omtrent samtidig arbeidet Irgens-Jensen ed å arrangere musikk for klokkespillet i Rådhuset.

Irgens-Jensens vinnerverk er variasjoner over en sang som han i 1920-årene hadde komponert over Nils Collett Vogts dikt ”Vår egen by”, som iblant også er kalt ”Til Oslo”. Irgens-Jensen syntes det var naturlig at utformingen av verket fikk et visst fortellende preg siden det dreide seg om et 900-årsjubileum. Han sier selv om dette, som svar på en forespørsel: ”Først kom kongebudet: her skal byen ligge. Så utviklingen fra idyllen i den vesle fjordbyen gjennom nødsår og tvang – til frihet og de stemninger den utløste”.

I partituret  som Irgens-Jensen hadde sendt inn til konkurransen var 18 partitursider sammenlimt. Trolig for at hans bidrag skulle passe til konkurransestatuttene om varighet. Senere valgte Irgens-Jensen å renskrive partituret og utelot derfor de 18 sammenlimte sidene. Førsteversjonen av dette verket, med komponistens opprinnelige form-idè og alle hans florale variasjoner over tema, har derfor aldri blitt fremført. I den opprinnelige versjonen benytter komponisten både  ambolt og to fiolinsolister og med de sammenlimte sidene finner vi følgende deler angitt i partituret: Fanfare og 1. variasjon: ”Det var en gang”. 2.-6. variasjon: ”Vår  i Viken, Skippertak, Tomtegubber, Døler på marken. Kulturdebatt. Tidehverv. 7.-8. variasjon: Fanfare. 9. variasjon: ”Det er som isen smelter”. 10.-1. variasjon: ”Her er vårt hjem”.

Canto d’omaggio ble også benyttet ved Festforestillingen i Nationaltheatret  i anledning åpning av vinterolympiaden i Oslo i 1952.

Passacaglia (1928)
Verket sin internasjonale suksess gjorde det i ein periode til eit slags ideal i norsk musikk. Det var først tenkt som eit stort kyrkje-musikalsk verk for kor, sopran og orgel. Til Schubert-jubileet i 1928 arrangerte Columbia plateselskap ei komposisjonstevling, og
Passacaglia fekk andre pris i den nordiske delen av tevlinga. Førsteframføringa var i Oslo 19. Januar 1929, ved ein konsert der tre komponistar, Pauline Hall, Ludvig Irgens-Jensen og Arne Eggen (1881-1955) leigde Oslo Filharmoniske orkester. Dirigent var Odd
Grüner-Hegge (1899-1973). Verket fekk straks svært god mottaking, og vart spela fleire gongar til i Oslo det året. I løpet av nokre få år vart det framført i Bergen, Stockholm, Kiel, Helsinki, Berlin (1930 og 1933, Berliner Philharmoniker), San Fransisco, Philadelphia, New York (1932, kringkasta av CBS), Chicago, Venezia o.s.b. Internasjonale kritikarar opplevde det som ein ”heilag song” med etisk, djup og nobel karakter. Dei skreiv om verket si meisterlege form, samstundes som dei tykte det var emosjonelt sterkt og gripande. Både Arturo Toscanini (1867-1957) og Igor Stravinskij (1882-1971) skal ha uttalt seg begeistra om det. Utanom Grüner-Hegge var dirigenten Issay Dobroven (1891-1953) ein viktig forkjempar for verket. Både før og etter den seinaste utgjevinga av partituret i 1952 var Grüner-Hegge i dialog med Irgens-Jensen om mindre endringar, særleg i orkestreringa. Grüner-Hegge var ein nær ven og ein sentral rådgivar for Irgens-Jensen i revisjonen av mange verk. Irgens-Jensen plasserer seg midt i ein europeisk tradisjon frå barokken og J. S. Bach med bruken av passacagliaforma: Utgangspunktet er eit molltema i bassregisteret i tredelt takt, slik tradisjonen seier. Måten forma er brukt på minner mykje om siste satsen i Johannes Brahms (1833-1897): Symphonie 4, men har også meir samtidige parallellar hos t.d. Carl Nielsen, Alban Berg (1885-1935), Anton Webern (1883-1945), og Arnold Schönberg (1874-1951). Irgens-Jensen karakteriserer sjølv introduksjonen som ”kantete”, ”kaotisk” og ”improviserende”. Den inneheld eit omfattande materiale: Eit signalmotiv i lave fagottar, eit resiterande parti i celli, hornfanfarer, ein koral o.s.b. Introduksjonen stig i to bylgjer fram mot koralen. Materialet blir så dramatisk vendt og vridd på vidare til det endar som i eit stille spørsmålsteikn. No vert passacagliatemaet mildt presentert unisont i celli og bassklarinett. Dette 16 taktar lange basstemaet vert så spela 16 gongar, først lenge i e-moll, men seinare i ulike andre toneartar som d-moll, a-moll, h-moll, fiss-moll og A-dur.
Overgangane er ofte mjuka opp, skjult og sløra av andre melodifraser som startar før og etter kvar passacagliadel slik at det vert overlappingar og forskyvingar. I variasjon 10 vert eit pastoralt, nesten folkeviseprega mottema presentert av oboen. Etter dei 12 første variasjonane kastar Irgens-Jensen seg ut i ein kompleks trippelfuge, der mellom anna resitativtemaet frå introduksjonen og det pastorale temaet er fletta inn. Fugen leier vidare inn i fire nye variasjonar med passacagliatemaet. (Variasjon 13-16). Ein overgangsdel fører oss fram til den store koralen som kronar verket. Den strenge polyfonien løyser seg opp og linene samlar seg i eit klimaks på ein G-durakkord. Etter ein lang paukevirvel fylgjer ein paradisisk og eterisk ettertankedel, med solofiolin, fløyter og sordinert trompet. Her vert først passacagliatemaet gjenteke, og så koralen i ein pianissimoversjon. Det heile sluttar dominantisk på ein stille H-dur klang.

Pianisten Sigstein Folgerø (f. 1980) kommer opprinnelig fra Støren og er ansatt som førsteamanuensis ved Norges Musikkhøgskole. Bare 13 år gammel mottok han Adressesavisen kulturstipend og som 15-åring ble han tatt opp som klaverstudent hos prof. Jørgen Larsen ved Musikkonservatoriet i Trondheim. Folgerø debuterte deretter i sin første solo-konsert som 19-åring og videre studier førte han til Jiri Hlinka ved Barrat-Dues Musikkinstitutt og senere til solistdiplomstudiet hos professor Volker Banfield ved Hochschule für Musikk ved Theater i Hamburg. Her ble han også ansatt som klaverlærer.  I 2007 ble Folgerø tildelt den ærverdige Kjell Bækkelund – prisen og i 2008 avsluttet han sine studier som solist med Hamburger Symphoniker i Bartoks 2. klaverkonsert. Folgerø har også vært solist med bl.a.: Bergen Filharmoniske Orkester, Trondheim Symfoniorkester og det Norske Kammerorkester. Ved siden av sin utstrakte solistvirksomhet har Folgerø, utviklet en særskilt interesse for kammermusikk i mindre ensembler og transkripsjons-litteratur for solo klaver.  Som orkestermusiker og ensembleleder har han som en av få i Norden utviklet egne bearbeidelser og transkripsjoner av symfoniske verk for kammerensembler.